Ba bức sơn mài bảo vật quốc gia ở Bảo tàng Mỹ thuật

Ba bức tranh sơn mài nằm trong 24 hiện vật, nhóm hiện vật được Thủ tướng công nhận bảo vật quốc gia cuối năm 2017.

Bức sơn mài Bình phong

Bức bình phong sơn mài được họa sĩ Nguyễn Gia Trí(1908-1993)sáng tác năm 1939,gồm 8 tấm ghép lại thành bức tranh khổ lớn (159x400 cm), một mặt là tranh Thiếu nữ trong vườn, mặt còn lại thể hiện tranh Dọc mùng.

Mặt thứ nhất vẽ nhóm nhân vật có dáng vẻ, tinh thần thư nhàn trong không gian hòa quyện thiên nhiên cảnh vật. Toàn thể bức họa có nền vàng lộng lẫy, vừa toát lên không khí lễ hội vừa có nét lãng mạn trữ tình đặc trưng phương Đông. Mặt thứ hai diễn tả các lớp lá khoai, lá chuối, hoa, họa tiết sáng trên nền sẫm.

Các nhà nghiên cứu đánh giá, tác phẩm bình phong có sự hòa quyện chặt chẽ giữa các giá trị hội họa hiện đại phương Tây và tinh thần thẩm mỹ Á Đông cùng với phẩm chất đặc trưng của nghệ thuật sơn mài dân tộc, vừa lộng lẫy vàng son, vừa lung linh đằm thắm.

Bức bình phong Dọc mùng trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Trước năm 1975, bức tranh Dọc mùng của hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí được đặt tại một dinh thự của Ngô Đình Diệm ở Đà Lạt. Sau giải phóng, nhóm nghiên cứu của Bảo tàng Mỹ thuật đã mất nhiều công sức tìm và đưa tranh khổ lớn về TP HCM rồi mang ra Bắc lưu giữ.

Cố họa sĩ Nguyễn Gia Trí từng tốt nghiệp Cao Đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông là bậc thầy lớn về sơn mài, người đã có công đưa chất liệu và kỹ thuật sơn ta truyền thống, vốn trước đó chỉ dùng làm hàng mỹ nghệ, vào tác phẩm mỹ thuật, được mệnh danh là "vua sơn mài".

Bức bình phong chứng minh tài nghệ bậc thầy của Nguyễn Gia Trí trong sử dụng các chất liệu, kỹ thuật đặc thù của sơn mài. Ông vừa tạo ra cảm giác hiện thực, vừa đưa người xem vào một không gian huy hoàng, sang quý chỉ có trong hội họa sơn mài, tạo nên nguồn cảm hứng và là hình mẫu để nhiều họa sĩ sơn mài thế hệ sau này nghiên cứu, học tập.

Bức tranh sơn mài "Gióng"

Bức tranh sơn mài được họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm(1922-2016)sáng tác năm 1990, khổ 90x120 cm, khắc họa nhân vật dân tộc Thánh Gióng với ngôn ngữ tạo hình của nghệ thuật lập thể, vị lai, xen lẫn các họa tiết, hoa văn Đông Sơn như rìu đồng, lá chắn ngực, văn hình zíc zắc, văn hình vòng tròn đồng tâm…

Hình tượng Gióng với trang phục thường thấy ở các nhân vật thuộc nghệ thuật Đông Sơn: cởi trần, đeo tấm chắn ngực, phần thân dưới bên ngoài lớp khố là những lớp xẻ vạt trước sau. Trang phục màu vàng nhạt, điểm sắc ghi ánh cam, trắng… hòa cùng với sắc ghi xám bạc của con ngựa sắt tạo thành một mảng sắc trung gian điềm tĩnh trên nền son nhạt nóng ấm. Các vệt, chấm đỏ, vệt đen sậm như tia chớp ẩn hiện, khéo léo lồng phía trước và sau tranh làm chặt bố cục và nâng đỡ sức bay của hình tượng.

Bức sơn mài Gióng của họa sỹ Nguyễn Tư Nghiêm.

Bức tranh được giới nghệ sĩ đánh giá có giá trị nghệ thuật đặc sắc và ý nghĩa đề cao sức mạnh văn hóa, tinh thần của truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Tranh sơn mài Gióng của tác giả Nguyễn Tư Nghiêm từng giành giải nhất trong triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1990.Ngay sau khi trưng bày tại Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1990, Bảo tàng Mỹ thuật đã mua lại bức tranh này, hiện nay còn giữ được giấy thông báo mua tác phẩm gửi họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm, trên đó có lưu bút và chữ ký đồng ý bán tranh của họa sĩ.

Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm quê tại Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Năm 19 tuổi, ông thi đỗ vào Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khoá 15, học cùng họa sĩ Bùi Xuân Phái, Huỳnh Văn Gấm, Tạ Thúc Bình.Ông ghi danh vào bộ tứ của hội họa hiện đại Việt Nam thế kỷ 20 Phái - Sáng - Liên - Nghiêm (tức Bùi Xuân Phái - Nguyễn Sáng - Dương Bích Liên và Nguyễn Tư Nghiêm).

Bức sơn mài "Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc"

Bức tranh được danh họa Dương Bích Liên(1924-1988)sáng tác năm 1980, khổ 99,8x180cm.Năm 1952, họa sĩ Dương Bích Liên được cử đi vẽ Chủ tịch Hồ Chí Minh ở chiến khu Việt Bắc. Saugần 30 năm,họa sĩ đã ghi chép và khắc họa nhiều tác phẩm có giá trị.

Trong bức sơn mài Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc,họa sĩ Dương Bích Liên dựng lên không gian núi rừng, trời nước bao la. Hồ Chủ tịch cùng con ngựa núi đang chuẩn bị qua suối, ngựa đóng yên, người áo nâu túi vải, bình tĩnh chuẩn bị vượt qua dòng lũ cuộn chảy. Hình tượng Hồ Chủ tịch tầm thước, giản dị bên con ngựa trong khung cảnh hùng vĩ của núi rừng như một ông tiên.

Bức sơn mài Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc của họa sĩ Dương Bích Liên.

Theo đánh giá của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, bức tranh này có bố cục phá cách hiện đại, cấu trúc tạo hình cô đọng với những mảng lớn, không gian đơn giản. Chất liệu sơn mài truyền thống nhưng đã có những tìm tòi mới cùng với cách tạo hình hiện đại, đem lại hiệu quả vừa khúc triết, tinh tế vừa lãng mạn Á Đông cho tác phẩm.

Tranh Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc đã đạt giải thưởng cao nhất trong Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1980.Sau khi trưng bày tại triển lãm, bức tranh được Viện Bảo tàng Mỹ thuật mua lại ngày 14/1/1981.

Tác giả Dương Bích Liên, quê ở huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, từng học Trường Mỹ thuật Đông Dương; hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam từ 1957.Tác phẩm của của ông giàu chất hiện thực lãng mạn, thể hiện được vẻ đẹp tiềm ẩn của con người, thiên nhiên Việt Nam thông qua bút pháp tinh tế.

Nguồn internet

Chúng tôi chuyên cung cấp sơn mài cao cấp, tranh son mai. Liên hê  0948.379.008 - 0985.91.31.81 để được chúng tôi tư vấn hoàn toàn miễn phí

Nghề sơn mài truyền thống tại Bình Dương

Làng Tương Bình Hiệp – chiếc nôi nghề sơn mài Bình Dương

Các nghề thủ công truyền thống sơn mài, chạm khắc, đồ mộc đã có từ rất sớm và phát triển mạnh ở đất Thủ – Bình Dương, vùng được định hình và phát triển nghề chủ yếu ở thị xã Thủ Dầu Một(Chánh Nghĩa, Phú Cường, Tương Bình Hiệp,Tân An, Định Hòa (thị xã Thủ Dầu Một).

Theo tư liệu lịch sử “Gia Định Thành Thống Chí” của Trịnh Hoài Đức, thì nghề sơn mài ở Bình Dương có từ thế kỷXVII, do di dân từ miền Trung, miền Bắc mang theo vào vùng đất mới. Sau thời gian khai khẩn đất đai, đồng áng,sinh cơ lập nghiệp, họ đã thực hiện những bức tranh sơn mài đầu tiên – chủ yếu quét sơn vẽ tranh cảnh. 

Những bức vẽ cây đa, bến nước, mái đình, tre làng, … được tái hiện trên tranh giúp họ vơi đi nỗi nhớ quê nhà… Làng Sơn mài được biết đến nhiều và tiêu biểu nhất ở Bình Dương là làng sơn mài Tương Bình Hiệp ra đời vào thế kỷ XVIII. Sách Đại Nam Nhất Thống Chí có ghi: “… ở làng Thủ Dầu Một, dân chúng có nghề làm sơn theo kiểu cổ khá thịnh vượng…”. Người Bình Dương thời ấy đã sớm nhận ra lợi thế của vùng đất này và đã dần hình thành nên làng thủ công đặc sắc.

Với nguồn nguyên liệu gỗ các loại, kết hợp với sơn dầu Phú Thọ – một loại nhựa có màu sắc đẹp, lạ, bóng, bền đã tạo nên lớp men đen bóng cho những tác phẩm đơn giản ban đầu mà nghệ nhân đã không ngừng hoàn thiện kỹ thuật đã đào tạo lớp kế thừa nghề cổ truyền và phát triển lâu dài trong xã hội.

Dưới thời thuộc Pháp năm 1901, thực dân Pháp cho mở trường dạy nghề Mỹ nghệ gọi là Trường Bá nghệ thực hành Thủ Dầu Một, để phục vụ công tác khai phá thuộc địa. Từ đó, nghề thủ công mỹ nghệ có thêm đội ngũ thợ lành nghề được đào tạo chính quy-đánh dấu một giai đoạn mới trong lịch sử phát triển của các nghề thủ công cổ truyền ở Bình Dương.

Đầu Thế kỷ XX, các nhóm thợ “Thủ” tập trung tại làng Tương Bình Hiệp – Phú Cường chủ yếu sản xuất các mặt hàng sơn mài và điêu khắc gỗ. Tên tuổi các thợ Xù Nhồng, Phèn, Dựa được vang danh khắp nơi cùng lớp nghệ nhân trẻ có học vấn, tốt nghiệp ở các trường mỹ thuật như Cao Đẳng Mỹ thuật Đông Dương, mỹ thuật Gia Định,Biên Hòa, Thủ Dầu Một.

Theo số liệu thống kê năm 1945, ở Bình Dương có 10 cơ sở sản xuất sơn mài, riêng làng Tương Bình Hiệp có hơn 300 hộ gia đình làm nghề, đặc biệt, xưởng sơn mài Thành Lễ thành lập 1943 là cơ sở sản xuất lớn nhất thời bấy giờ, tạo tiếng tăm trong và ngoài nước. Đỉnh cao của sơn mài Bình Dương là ở thời điểm 1945 – 1975. Sự ra đời của xưởng sơn mài Thành Lễ, do hai nghệ nhân Trương Văn Thành và Nguyễn Văn Lễ sáng lập.

Xưởng lúc bấy giờ quy tụ được nhiều nghệ nhân nổi tiếng trong vùng như Thái Văn Ngôi, Ngô Từ Sâm, Trần Văn Nam…hàng sơn mài giai đoạn này xuất khẩu sang các nước Châu Âu, có giá trị thương mại lớn. Hàng sơn mài thời này đạt đỉnh cao về số lượng với trình độ mỹ thuật và chất lượng nghệ thuật, sự đa dạng phong phú. Đó là thời vàng son nhất của ngành sơn mài. 

Tại Hội chợ Munich(Đức) 1964, sản phẩm được tặng huy chương vàng,Hội chợ công thương sài gòn 1974,Triển lãm kinh tế, khoa học kỹ thuật toàn quốc năm 1975 sơn mài Bình Dương được tặng huy chương vàng.Sơn mài – sản phẩm truyền thống độc đáo, lắm công phu

Sơn mài Bình Dương nổi tiếng được khách hàng ưa chuộng, bởi từ nguyên liệu gỗ đến khâu cuối cùng của sản phẩm phải trải qua quá trình 25 công đoạn, mỗi công đoạn đòi hỏi một nghệ thuật riêng tỉ mỉ và công phu. Một quy trình sơn mỗi sản phẩm phải mất từ 3 đến 6 tháng mới đảm bảo yêu cầu chất lượng.

Năm 1975 đến nay, sau nhiều biến đổi, ngành sơn mài ổn định và phát triển. Sơn mài cổ điển vẫn được ưa chuộng, thêm vào đó hàng loạt các mẫu mã hiện đại, phù hợp với yêu cầu cơ chế thị hiếu mới.Trải qua nhiều thế hệ, sơn mài trên vùng đất Bình Dương vẫn giữ được nét đẹp truyền thống, đó là sự tinh xảo, nhẹ nhàng thanh thoát, đậm đà tính cách Á đông.

Ngày nay, các cơ sở tại làng sơn mài Tương Bình Hiệp có khả năng sản xuất khá đa dạng các sản phẩm sơn mài, từ những bức tranh nghệ thuật đến các loại tủ, bàn ghế… Bên cạnh các loại tranh sơn mài, còn có các sản phẩm sơn mài để sử dụng và trang trí như: bình, lọ, dĩa, vòng tay, hộp… Sản phẩm sơn mài nói chung có rất nhiều phương pháp thể hiện như: sơn mài sơn lộng, sơn mài vẽ mỏng, sơn mài khoét trũng, sơn mài đắp nổi, sơn mài cẩn trứng, sơn mài cẩn xà cừ, cẩn ốc,… sự đa dạng về sản phẩm, về sự kết hợp sơn mài với các chất liệu khác như gốm, tre,... có nhiều xưởng sản xuất, xuất khẩu hàng sơn mài như các xí nghiệp Thành Lễ, Đồng Tâm, Hùng Hương,…Với bề dày truyền thống và lịch sử phát triển vùng đất hơn 300 năm, nghề sơn mài trên đất Bình Dương vẫn giữ vững đậm đà bản sắc dân tộc.

Ngày nay, sự phát triển về khoa học công nghệ, nghề sơn mài từ sự kế thừa truyền thống kết hợp với hiện đại đã góp phần tạo nên tính đa dạng mẫu mã, phong phú về chất liệu… Sơn mài đã và đang là nguồn cảm hứng thẩm mỹ của các thế hệ nghệ nhân tài hoa, là tiếng nói nghệ thuật mang tính nhân bản cho bạn bè trong nước và thế giới hiểu thêm về bản sắc độc đáo của văn hóa dân gian Việt Nam.Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp không những là niềm tự hào của bao thế hệ nơi đây, mà còn là một nét văn hóa truyền thống đặc trưng của vùng đất đáng trân trọng.

Được sự quan tâm của chính quyền địa phương, các cấp các ngành, cùng với sự đồng lòng của nghệ nhân, người thợ, doanh nghiệp yêu nghề, ngày 29 tháng 8 năm 2006, Hiệp hội Sơn mài – Điêu khắc Bình Dương được thành lập tại Quyết định số: 3838/QĐ-UBND của Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Dương. Hiệp hội sẽ là cầu nối quan trọng, góp phần gìn giữ và phát huy thế mạnh nghề truyền thống sơn mài ở Bình Dương.

Nguồn internet

Chúng tôi chuyên cung cấp sơn mài cao cấp, tranh son mai. Liên hê  0948.379.008 - 0985.91.31.81 để được chúng tôi tư vấn hoàn toàn miễn phí